Saraybosna Umut Tüneli

Saraybosna Tüneli, Bosna Savaşı sırasında kuşatma altındaki Saraybosna'yı, Birleşmiş Milletler kontrolündeki Saraybosna Uluslararası Havalimanı'na bağlamak üzere 1993 yılının Mart ayında kazımı başlamış olan tüneldir. Tünelin yapımı toplam 4 ay sürmüş olup 01 Temmuz 1993 yılında kullanılmaya başlamıştır.

Tünel tamamıyla Bosna ordusu tarafından yapılmıştır. Tünelin Saraybosna'nın komşusu olan Dobrinja ve Butmir'e bağlantısı sağlanarak Bosna ordusuna gıda, savaş malzemesi ve insani yardım ulaşması sağlanmıştır. Aynı zamanda kuşatma altındaki Saraybosna'da bulunan sivil halkın tahliye edilmesi sağlanmıştır. Tünel uluslararası silah ambargosu ve şehrin kuşatma altında olması nedeniyle Bosna ordusuna silah tedariği sağlanmasında en önemli yol olmuştur.

Tünelin projesi Boşnak inşaat mühendisi Nedžad Branković tarafından hazırlanmıştır. Ancak tünele acil ihtiyaç duyulması nedeniyle tünel için gerekli fizibilite ve ölçümler yapılamamıştı. Teknik ekipman yetersizliği ve yüksek maliyeti nedeniyle gerçek proje hayata geçirilemedi.

Tünelin inşası görevi Komutan Rašid Zorlak'ın komutasındaki birinci orduya verildi. Kısmi ölçüde de olsa projeye sadık kalınarak tünel kazma çalışmaları 1 Mart 1993 tarihinde büyük bir gizlilik içerisinde başladı. Ancak kalifiye işçilerin, ekipman ve malzemenin olmayışı tünelin kazılmasını oldukça güçleştiriyordu. Tünel elle, kürekle ve kazmalarla hızla kazılmaya başladı. Tünelin inşası süresince 1200 metreküp çakıl ve taş el arabaları ile dışarı çıkarılmıştır. Tünel 8'er saatlik 3 vardiya şeklinde 24 saat kazılmaya devam etmiştir. Kazı yapan askerlerin günlük yevmiyesi bir paket sigara yada o zamanlarda nadir bulunan bir eşya şeklinde ödenmekteydi.

Toplamda tünelden 2800 metrekare toprak çıkarılmış olup, inşasında 170 metrekare odun ve 45 ton çelik kullanılmıştır. Tünelin kazımı sırasında karşılaşılan en büyük teknik sorun tüneli kazdıkça çıkan yer altı suları olmuştur. Birçok kez tünelin kazımına ara verilip tünele dolan su elle boşaltılmak zorunda kalınmıştır. Tünel kazılırken bir yandan da Saraybosna'ya petrol sağlayacak boru hattı döşenmekteydi. Bir yandan da Almanların yardım ve desteği sayesinde Saraybosna şehrinin dünya ile bağlantısının kopmasını önleyecek elektrik ve telefon kabloları döşenmekteydi.

Tünelin inşası 30 Haziran 1993 yılında tünelin her iki ucunun birleşmesi ile sona ermiştir ve 1 Temmuz 1993 yılında yapım amaçları için kullanılmaya başlanmıştır. Tünel 1 metre genişliğe, 160 cm yüksekliğe ve 800 metre uzunluğa sahiptir.

Tünelin kuzey girişinin bulunduğu ve içerisinde inşasına başlandığı Kolar ailesine ait olan ev şuan tarih ve savaş müzesi olarak ziyarete açıktır. Müzede tünele ait fotoğraflar, belgeler, tünelin inşasında kullanılan eşyalar gibi bir çok materyal yer almaktadır. Aynı zamanda tünelin ilk 20 metrelik kısmını da görme ve gezme şansı bulunmaktadır. Saraybosna Umut Tüneli haftanın her günü 09:00 ile 17:00 saatleri arasında ziyaret edilebilir.